Η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων πέρασε από αμέτρητα στάδια, χρησιμοποιώντας πλείστα όσα μέσα και πρακτικές. Αναμφισβήτητα, η γραφή –με όποιον τρόπο και αν αυτή μεταμορφώθηκε– αποτέλεσε ορόσημο για το, κρίσιμο για την ανθρωπότητα, επίπεδο της υποστασιοποίησης της πληροφορίας. Στον κόσμο της νεωτερικότητας, στα μισά περίπου του 19ου αιώνα, η επιστολική μορφή επικοινωνίας απέκτησε ένα νέο μέσο, το οποίο θα άλλαζε άρδην το ύφος της αποστολής γραπτών μηνυμάτων: τις καρτ-ποστάλ. Την ιδιοσυστασία τους ορίζει η τυπωμένη εικόνα, η οποία λειτουργεί ως συνοδευτικό «δώρο» του χειρόγραφου μηνύματος του αποστολέα. Δεν είναι, δε, λίγες οι περιπτώσεις, που η ίδια η εικόνα συνιστά και το ίδιο το μήνυμα, μιας και πλείστες όσες καρτ-ποστάλ στάλθηκαν χωρίς ιδιόχειρη σημείωση. Η επίσημη πρώτη του νέου αυτού μέσου λαμβάνει χώρα στην αρτισύστατη Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, στην 1η Οκτωβρίου του 1869, και σταδιακά αποκτά μια πρωτόγνωρη δημοφιλία: όλοι θέλουν να στείλουν σε κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο μια εικόνα, την οποία οι ίδιοι ξεδιάλεξαν. Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, η δισκογραφία, το ραδιόφωνο, η φωτογραφία, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους. Αυτό ακριβώς το πλαίσιο επιτρέπει στις καρτ-ποστάλ να ακμάσουν· αυτή είναι η «χρυσή τους εποχή». Καταλυτική, για την διευκόλυνση της παγκόσμιας διακίνησής τους, αποτέλεσε η σύσταση της «Παγκόσμιας Ταχυδρομικής Ένωσης». Στις 9 Οκτωβρίου του 1874, η Συνθήκη της Βέρνης θέσπισε την αποστολή και παράδοση της αλληλογραφίας, μεταξύ των μελών της.

Οι συνεχείς εξελίξεις στην τεχνολογία του νέου μέσου στόχευαν στην ευχρηστία και την ελκυστικότητα του προϊόντος, με σκοπό την απεύθυνσή του σε ολοένα και ευρύτερο κοινό. Οι πρώτες καρτ-ποστάλ ήταν μικρού μεγέθους και δεν έφεραν εικόνες. Παρόλα αυτά, το βολικό μέγεθός τους, το ανθεκτικό υλικό χαρτονιού, και η ενσωμάτωση του κόστους γραμματοσήμου στην τιμή αγοράς τους, αποτέλεσαν καινοτόμα για την εποχή χαρακτηριστικά που αναβάθμιζαν την ποιότητα επικοινωνίας. Η μία τους πλευρά προορίζονταν για την αναγραφή του μηνύματος, ενώ η άλλη για τα στοιχεία αποστολής. Σύντομα, όμως, κάνει την εμφάνισή της η εικόνα, αυξάνοντας δραματικά την ζήτησή τους. Η εξέλιξη της τεχνολογίας της φωτογραφίας από τη δεκαετία του 1830, καθιστά την «πραγματική» εικόνα περιζήτητη. Οι καρτ-ποστάλ εισέρχονται δυναμικά σε ένα παγκόσμιο δίκτυο διανομής και γίνονται αρωγός στη διακίνηση της εικόνας, η οποία μνημειώνει το «τοπικό», μεταφέροντας τις συνδεδεμένες με αυτό κοινωνικές αναπαραστάσεις όσο γίνεται πιο μακριά του. Αφήνει –αν όχι επιζητεί– χώρο για την ενεργοποίηση του φαντασιακού από την πλευρά του παραλήπτη.

Η καρτ-ποστάλ, με λεζάντα “Costume Grec / Athènes”, αποτελεί έκδοση που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, όπως συνάγουμε από την πίσω/verso πλευρά όπου αναγράφεται “81 P & C. Athenes” (πιθανόν Pallis & Cotzias). Είναι η ίδια γυναίκα που συναντάμε στην καρτ-ποστάλ με νούμερο 85. Ο εκδότης είναι ο ίδιος, ενώ τα νούμερα ενδεχομένως να παραπέμπουν σε μια κάποιου τύπου ομαδοποίηση με βάση την θεματική. Και στις δύο περιπτώσεις, προβάλλεται η ελληνική φολκλόρ φορεσιά. Η γυναίκα βρίσκεται μάλλον σε φωτογραφικό στούντιο, το οποίο είναι ειδικά διαμορφωμένο για τις ανάγκες της φωτογράφισης. Ποζάρει για τον φωτογράφο καθώς κάθεται πάνω σε ένα βράχο και ακουμπά τα πόδια της σε έναν άλλο, απέναντι. Το τυπωμένο φόντο αποτελείται από ένα ολόγεμο φεγγάρι, τη σκιά βουνοκορφών, έναν φράχτη και φύλλα δέντρων, δεξιά και αριστερά της εικόνας. Το σκηνικό προωθεί μία ατμόσφαιρα βουκολική, με την αναπαράσταση μιας εικόνας από την γυναίκα της υπαίθρου.

Η φωτογραφία είναι επεξεργασμένη σε σέπια με μία ελαφριά επιχρωμάτωση στην ενδυμασία. Στη μπροστινή/recto πλευρά και κάτω από την εικόνα υπάρχει κενό, στο οποίο αναγράφεται η λεζάντα. Στο verso φέρει αριθμό 80 ενώ δεν υπάρχει διαχωρισμός της κάρτας, ούτε άλλα πεδία, όπως για παράδειγμα για την επικόλληση του γραμματοσήμου.

Το κείμενο είναι γραμμένο στα γαλλικά, και προορίζεται για αποστολή στην πόλη Villeneuve, στη νοτιοανατολική Γαλλία. Με βάση τις χειρόγραφες πληροφορίες, η αποστολή γίνεται από την Αθήνα το 1903 (“Juin 03, Athènes”). Φέρει 3 γραμματόσημα –δύο στην πίσω και ένα στην μπροστινή πλευρά–, που κόστισαν συνολικά 10 λεπτά.

Έρευνα και κείμενο: Δώρα Σπετσιώτου